Monedha europiane i është rikthyer trendin rënës brenda pak ditëve. Sipas kursit zyrtar të Bankës së Shqipërisë aktualisht euro është kthyer në nivelin e 100 lekëve duke rezultuar një ndër nivelet më të ulëta të regjistruara për këtë periudhe. Gazeta “SOT” ka kontaktuar ekspertin e ekonomisë Kujtim Hoxha, i cili thotë se kjo situatë është e pajustifikuar për vendin tonë. “Në lidhje me këtë fenomen i cili nuk është i sotëm, ka efekte maksimale me një rënie drastike të euros dhe monedhave të tjera europiane dhe botërore, të cilat në kuptimin e zhvillimit ekonomik të vendit nuk i përgjigjet sipas mendimit tim sepse rëniet e kursit të këmbimit të valutës së vendeve të tjera, kryesisht euros, dollarit amerikan dhe sterlinës angleze.
Euro sot këmbehet gati-gati 100 lekë, ndërkohë jo më pak se një viti e gjysmë euro këmbehej me 117-120 lekë. Kjo është e pajustifikuar për ekonominë e vendit tonë dhe produktivitetin që tregon ekonomia shqiptare. Po të shikosh dhe në raportet qe kontribuojnë qytetarët shqiptarë realisht sot në ekonominë e vendit, pjesa më e madhe që është e pajustifikuar dhe kjo, jo më pak se 157 mijë punonjës të administratës shtetërore janë i produktiv për ekonominë shqiptare, duke përmendur dhe të punësuarit në shërbim të qytetarëve. Produktivitetin real është me prodhim, me ndërtim, në këto fusha të cilat e rrisin ekonominë. Parë në këtë këndvështrim, rënia drastike e pajustifikueshme e euros është mjaft shqetësuese dhe për të ardhur keq”, u shpreh Z.Hoxha.
Goditja te bizneset
Më i prekuri nga ulja e euros është sektori fason, ku një pjesë sipas ekspertit Hoxha janë drejt mbylljes. “Duke parë që kontratat me të huajt janë bërë me euro ku ka rënë kursi i këmbimit duhen në shumë euro investim nga të huajt për të paguar punonjësit shqiptar dhe për të sjellë produktivitet. Kjo situatë do të vijojë derisa të ik kjo qeveri, pasi me këtë politikë ekonomike nuk mund të vazhdohet në këtë mënyrë. Sektori fason një pjesë janë drejt mbylljes së aktivitetit të tyre ndërsa një pjesë tjetër ata që shpresojnë se do të ketë ndryshime janë duke ruajtur status-quonë për të mos kthyer mbrapsht paratë e lidhjes së kontratës me shpresën se do të ndryshojë diçka tjetër për mirë”, u shpreh Hoxha.
Politikat e gabuara
Nga ana tjetër, i pyetur se si shpjegohet që sektori i ndërtimit është më i përhapur masivisht në Shqipëri ku blerja e metra katrori ka shkuar aq shtrenjtë, eksperti tha se kjo është një gjë e ndërthurur nga politikat e gabuara të qeverisë. “Kjo është një gjë e ndërthurur nga politikat e gabuara të qeverisë, sepse qeveria duhet të jetë rregullator në politikat ekonomike në favor të qytetarëve. Në të gjitha rastet e aktiviteteve të ndryshme si në karburante apo biznese të tjera kanë kryer sytë në ndërtim pasi sot është sektori më fitimprurës dhe më i pakontrollueshëm nga shteti, sepse këtu nuk ka një mekanizëm që qeveria të nis të kontrollojë bizneset e ndërtimit mbi bazën e të ardhurave të shpenzimeve reale. Në çdo vend të botës fitimi është 7%, si shpjegohet që në Shqipëri kostoja pretendohet që është 700-800 euro për metër katror ndërsa apartamentet shiten me 1500 metri katrori, asnjë ndërtues se justifikon pasi në realitet norma e fitimit është 100%. Shteti duke qenë pjesëmarrës direkt apo indirekt me firma ndërtimi apo me karburantet, në një farë mënyre është grabitës i xhepave të shqiptarëve.
Një faktor i rëndësishëm në blerjen e pasurive të paluajtshme po luan tregu rus. Kur themi tregu rus, duhet t’i vënë gishtin kokës këto qeveritarët tanë, çfarë janë këto njerëz që vijnë dhe blejnë pasuri të patundshme në kushtet kur ne kemi probleme të jashtëzakonshme, i ka dhe bota këto. Kush janë këto dhe me çfarë merren, ka shumë rus që blejnë apartamente. Janë të evidentuara dhe shteti nuk i thotë këto gjëra, kur janë në evidencë sepse çdo transaksion bëjnë pranë noterit dhe e ka të lehtë në sistem t’i grupojë sipas shteteve të huaja që janë nga vendi origjinës së tyre. Si shpjegohet që qytetarët shqiptar mezi blejnë një apartament dhe po të pyesësh për apartamente boshe të thonë që janë të shitura. Kush i blen këto apartamente, a ka transparencë për këtë gjë apo jo?”, thotë eksperti.
Ardhja e emigrantëve
Po ashtu Z. Hoxha tha se nëse vijohet në këtë mënyrë do të ndodh që të gjithë shqiptarët të cilët vijnë në vendin e tyre do të ndihen të huaj gjithmonë në Shqipëri “Duke parë këto politika ekonomike të pambrojtura, nëse vijohet në këtë mënyrë do të ndodh që të gjithë shqiptarët të cilët vijnë në vendin e tyre do të ndihen të huaj gjithmonë në Shqipëri. Në këto kushte, duke sjellë këto para që janë gjithmonë e më pak për hir të vërtetës pasi një vend që nuk është i garantuar investimi, nuk mundet që të rrezikojë njeri duke bërë ndërtime të ndryshme si dhe biznese. Pasi është investim i pa pabazuar në prodhim dhe produktivitet”, tha ai.
Problemet
Për rënien e euros ka folur dhe eksperti i Adrian Civici. Pak ditë më parë, në një intervistë ai theksoi se treguesit, si shtimi i turistëve, rritja ekonomike e vendit, investimet e huaja, qarkullimi i një sasie të madhe e euros në treg ndikojnë në dobësimin e monedhës europiane në krahasim me monedhën vendase. “Mendoj se janë po të njëjtët faktorë, që i bëjnë presion kursit të këmbimit në favor të lekut dhe dobësimit të euros. Sasia e eurove në qarkullim në tregun monetar shqiptar në krahasim me të njëjtën masë monetare në lekë dhe ky presion sa vjen dhe shtohet dhe presioni mund të arrijë kulmin në mesin e korrikut dhe gushtit. Janë dhe sasi eurosh informale që vazhdojnë të hyjnë në tregun monetar shqiptar, por edhe investimet e huaja direkte dhe rritja ekonomike në vend dhe kjo bën efektin e tyre”, tha ajo. Ai shprehet se krahas faktorëve te tjerë, rol të fortë luan edhe sjellja psikologjike e konsumatorëve, të cilët besojnë se leku do vazhdojë të forcohet dhe kjo ndikon në dobësimin e mëtejmë të monedhës europiane, euro. “Mendoj se në këto momente vepron dhe një element psikologjik, që përcakton sjelljen e aktorëve në treg dhe është bërë si një lloj bindjeje, që leku do vazhdojë të jetë i fortë dhe shumë faktorë i paraprijnë kësaj tendence në favor të forcimit të lekut dhe dobësimit të euros”, tha ai.
Nga ana tjetër Selami Xhepa, ekspert ekonomie ka thënë se sjellja e euros do të vazhdojë të mbetet e tillë.”Sjellja e Euros do të vazhdojë të mbetet e tillë, pra do të kemi një lek të fortë dhe një euro të dobët besoj për shkak të atyre zhvillimeve të prurjeve të fuqishme valutore. Gjatë vitit të kaluar që është hera e parë që rritja e të ardhurave nga turizmi është raportuar në përmasa të pandeshura më përpara në histori. Në të gjithë historinë e tranzicionit është viti i parë që ne kemi një tepricë pozitive të llogarisë korrente të bilancit të pagesave ç’ka është e pazakontë për një ekonomi të dobët dhe një ekonomi në tranzicion si ekonomia e Shqipërisë”, tha ai. Eksperti i ekonomisë tha se flukset e turizmit pritet të sjellin një dobësim edhe më të madh të euros. ‘Në qoftë se kërkesa për valutë do të jetë e dobët ndërkohë që oferta do të jetë e madhe padiskutim që veprimet e Bankës Qëndrore për të ruajtur qoftë edhe në këto nivele kursin e këmbimit do të jenë përpjekje të dëshpëruara dhe nuk e di sa do të jenë ato të suksesshme.’, u shpreh eksperti. Sipas Xhepës dobësimi i euros ka sjellë probleme sidomos në ekonominë e jashtme.
‘Eksportet vazhdojnë që të jenë goditur tmerrësisht fortë dhe rënia e eksporteve në një masë të madhe i dedikohet edhe se kursi i këmbimit ka patur atë dinamike historike gjatë dy viteve të fundit. Banka e Shqipërisë ka nisur që prej vitit 2018 një strategji për uljen e euroizimit të sektorit financiar dhe ekonomisë, por rezultatet deri tani janë të pakta dhe euro vazhdon të ketë përdorim shumë të lartë në ekonominë tonë. Në qoftë se prurjet nga jashtë janë në përmasa të mëdha kuptohet që zgjidhja më e mirë do të jetë që pjesa më e madhe e ekonomisë siç është e euroizuar të vazhdojë që të mbetet e tillë dhe Banka e Shqipërisë ndoshta duhet të tërhiqet nga objektivat e saj të deeuroizimit. De facto, euro është një monedhë që përdoret gjerësisht në kryerje pagesash, transaksione”, nënvizon Xhepa.